คนดีไม่มีวันตาย ใช้ได้เสมอสำหรับผู้ทำสิ่งที่ดีมีประโยชน์ต่อแผ่นดินที่ได้อยู่อาศัย ขอไว้อาลัยแด่ท่าน รศ.ดร.เสน่ห์ ญาณสาร อดีตอาจารย์ประจำภาควิชาภูมิศาสตร์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ รองคณบดีหลายตำแหน่ง ผู้เป็นเสมือนเสาหลักทางวิชาการของภาควิชาภูมิศาสตร์เชียงใหม่ก็ว่าได้ อาจารย์สั่งสอนศิษย์อย่างคงมาตรฐานเพื่อให้ทุกคนยกระดับตนเองให้ได้มาตรฐานของศาสตร์ภูมิศาสตร์ในประเทศที่พัฒนาแล้ว ประเทศที่อาจารย์ท่านเคยไปศึกษาหาความรู้ ท่านจบจากภาคภูมิศาสตร์มช.รุ่นแรก รหัส 07 เป็นรุ่นก่อตั้งมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ปีพ.ศ. 2507 ท่านเคยเป็นอาจารย์สอนอยู่ที่ภาควิชาภูมิศาสตร์มช.ตอนหลังจากที่เรียนจบป.ตรีด้วยเกียรตินิยมอันดับหนึ่ง แล้วท่านก็ได้ทุนของม.ธรรมศาสตร์เพื่อไปศึกษาต่อที่ออสเตรเลียในสาขาภูมิศาสตร์ ในระดับปริญญาโท แล้วกลับมาเป็นอาจารย์ที่ม.ธรรมศาสตร์อยู่พักหนึ่ง แล้วจากนั้นก็ขอย้ายกลับมาอยู่ที่ภาควิชาภูมิศาสตร์มช. ซึ่งเชียงใหม่เป็นบ้านเกิดเมืองนอนอันเป็นที่รักของท่านและท่านรักภาควิชาภูมิศาสตร์มากๆ (เอามาจากบทให้สัมภาษณ์ของ ผศ.ดร.นวลศิริ วงศ์ทางสวัสดิ์ ที่อ.ศราวุธ พงษ์ลี้รัตน์เป็นผู้สัมภาษณ์) จากนั้นก็เดินทางไปศึกษาต่อที่สหรัฐอเมริการะดับโท เอก ด้วยทุนของมูลนิธิฟอร์ด ในสาขาภูมิศาสตร์ ซึ่งปัจจุบันในเมืองไทยหาอาจารย์ภูมิศาสตร์ระดับมหาวิทยาลัยที่มีคุณสมบัติแบบท่านได้ยากมาก ซึ่งมีเหตุผลหลายประการ
ท่านได้เป็นทั้งรุ่นพี่ เป็นอาจารย์ ที่ถือว่าเป็นหนึ่งในแกนนำอาจารย์ที่ทำให้ภาควิชาภูมิศาสตร์มช.ผลิตบุคลากรที่มีคุณภาพในการเป็นส่วนหนึ่งในการรับใช้ชาติ ท่านเป็นแบบอย่างที่ดีให้รุ่นน้อง ได้เดินตาม แม้ว่าจะยากมากกับสิ่งที่ท่านได้ทำให้เห็นแล้ว แต่หากได้พยายามเดินตามได้สักเสี้ยวหนึ่ง ผมเชื่อว่าชาติจะพัฒนาได้ไวแน่นอน
ท่านเป็นอาจารย์ที่มีมาตรฐานที่สูงมากๆในการสอน ตำราภูมิศาสตร์เมืองของท่านจะมีการอัพเดตทุกปี หมายความว่าท่านติดตามความก้าวหน้าของสาขาวิชาที่ท่านรับผิดชอบอยู่เสมอ และนำมาถ่ายทอดเพื่อให้ลูกศิษย์ได้มีความตื่นตัว ในเล่มนั้นมีทฤษฎีญานสารโมเดลซึ่งท่านเป็นคนคิดรวมอยู่ด้วย สุดๆไปเลยครับ ทำให้เห็นว่าจะสอนใครตัวเองจะต้องมีงานวิจัยหรือปฎิบัติจริงมาก่อนแล้ว ถึงจะสอนและแนะนำเด็กได้มันส์ 555
มีอยู่ครั้งหนึ่งท่านนัดสอบย่อย ผมเข้าห้องสอบเป็นคนสุดท้ายท่านเห็นผมเดินมาท่านทำท่าพยายามจะปิดประตู แต่ท่านคงสงสารผมเลยปล่อยให้ผมได้เข้าไปในห้อง แต่พอผมนั่งลงอ่านข้อสอบ ผมถึงกับผงะและตกใจกับข้อสอบลองภูมิของท่านที่ถามเป็นภาษาอังกฤษ ทำให้ไปไม่เป็นเลยสำหรับเด็กป.ตรี ท่านให้อธิบายและยกตัวอย่างประกอบในทฤษฎีการกระจายตัวของเมืองเขตชายฝั่งและการขนส่ง ท่านเคี่ยวเข็ญให้เด็กป.ตรีอ่านเปเปอร์โดยต้องเอาให้ท่านดูก่อนทำการแปล แล้วทุกคนต้องอ่านเพราะมีในข้อสอบ ผมจำได้ว่าผมเอาเปเปอร์เรื่องการนำเข้าข้าวจากไทยของไอวอรี่โคสท์ ในตอนนั้นยังไม่รู้เลยว่าประเทศนี้มีอยู่ในโลกด้วยหรือ ข้อสอบกลางภาคของท่านคะแนนเต็มร้อย มีคนได้สูงสุดไม่ถึงยี่สิบคะแนน ส่วนใหญ่จะอยู่ที่เลขตัวเดียวกับจุดทศนิยม เพื่อนๆทุกคนเมื่อดูคะแนนถึงกับหัวเราะว่ามันเกิดอะไรขึ้นกับระบบคะแนนท่านอาจารย์ท่านนี้ ท่านเป็นคนมีวาทะศิลป์ที่สวยงาม ใช้ภาษาได้ถึงลูกถึงคนหากคนๆนั้นหรือกลุ่มนั้นท่านเห็นว่าควรถูกอบรม อาจเป็นเพราะท่านมีทักษะทางด้านภาษาที่เป็นเลิศเลยทำให้เหมือนเป็นคนแรง แต่พวกเราก็รู้ว่าท่านหวังดีและเมตตาพวกเรา
++รศ.ดร.เสน่ห์ ญาณสาร by อ.ศราวุธ พงษ์ลี้รัตน์++
ท่านเหมือนกับมีสายสืบให้รู้ความเป็นไปของลูกศิษย์ทุกคน ใครเป็นแฟนกะใคร ใครใช้ให้แฟนทำงานให้ ใครเมาใต้ซุ้ม หรือมีเรื่องทะเลาะเบาะแว้งจากเด็กซุ้มอื่นที่มาหาเรื่องที่ซุ้มเด็กเรา ซึ่งท่านต้องรับผิดชอบเคลียร์กับอาจารย์ของเด็กเหล่านั้น เรื่องความเป็นไปของเด็กเด่นๆท่านจะรู้หมด เพราะมีหลายครั้งท่านก็จะมาแซวในห้องเรียน 555 ทำให้รู้ว่าท่านสนใจความเป็นมาเป็นไปของเด็กทุกคน แม้แต่เรื่องของผม ท่านยังเคยมาแซวผมในห้องเรียน เพราะผมบอกกับท่านอาจารย์พูนทรัพย์ ติยายน อาจารย์ที่ปรึกษาของผมตลอดที่เรียนอยู่มช. ในตอนนั้นผมเรียนอยู่ปีสอง ผมบอกอ.พูนทรัพย์ว่าอยากไปเรียนซ่อมรถจักรยานยนต์ที่สารพัดช่าง ผมอยากมีทักษะติดตัว อ.พูนทรัพย์ก็บอกว่าดีจะได้เอามาซ่อมรถให้เพื่อนพี่น้องใต้ซุ้ม 555 เพราะผมคิดในใจตอนนั้นว่าเรียนภูมิศาสตร์ไม่มีทักษะทำอะไรได้เลย ได้แต่ท่องแร่หินดินทราย จะเอาไปทำอะไรได้ จนอาจารย์เสน่ห์มาแซวในห้องว่าทำไมไม่ออกไปเรียนเทคโนเลยอะไรประมาณนี้แล้วมองมาทางผม ผมสะกิดใจว่าอ.เสน่ห์น่าจะได้คุยกับอ.พูนทรัพย์มาแล้ว ตอนนั้นผมเป็นเด็กเรียนดีได้เหรียญทองแดงคือเกรดเฉลี่ยเกิน3.50 ในปีแรก อาจารย์ท่านก็เลยต้องจับตาเป็นพิเศษว่าเด็กคนนี้มีพัฒนาการอย่างไรบ้าง พอจะเป็นเชื้อให้กับวงการภูมิศาสตร์ได้ไหม(ตอนนี้ก็เฉลยแล้วว่ายังไม่ดีพอ แต่จะทำให้ดีกว่านี้ครับ) วันต่อมาผมเลยไปบอกอาจารย์พูนทรัพย์ว่าผมจะไปเรียนพิมพ์ดีดที่สารพัดช่างแทนครับ ไม่ไปเรียนแล้วครับช่างซ่อมรถ 555 ถ้าวันนั้นอาจารย์เสน่ห์ไม่แซวผม วันนี้ผมก็คงไม่ได้เป็นอาจารย์ของเด็กๆที่ได้มาศึกษาในสองประเทศโทเอกอย่างนี้แน่เลย นี่แหละคือความใส่ใจและการทำงานเป็นทีมของอาจารย์ในภาควิชาภูมิศาสตร์ม.เชียงใหม่ ซึ่งผมหวังว่าสักวันหนึ่งที่ที่ผมสอนอยู่ผมจะได้ทำอย่างนี้มั่ง 555 ซึ่งมีอาจารย์ดีๆมากมายที่ใส่ใจเด็กๆและมีความรู้ใหม่ๆจากต่างประเทศ
ผมเป็นหนี้บุญคุณท่านมากมายหลายเรื่อง เวลาสอบท่านจะมีข้อสอบให้ทำเยอะมากและหลากหลาย ให้เลือกชิมและลิ้มลองทฤษฎีนู้นนิดนี่หน่อย แล้วจะแจกลูกอมให้ด้วย ท่านแจกด้วยตัวของท่านเอง ผมรู้สึกเป็นเกียรติและปลื้มมากที่ได้ลูกอมเนยจากท่าน เพราะท่านเป็นผู้ทรงเกียรติในคำนิยามของผมจริงๆ ท่านเป็นปราชญ์ที่น่ายกย่องและควรค่าแก่การเป็นแบบอย่างให้แก่คนรุ่นหลัง ท่านสอนวิชาภูมิศาสตร์เมืองและภูมิศาสตร์เศรษฐกิจซึ่งผมไม่ถนัดเลย แต่สิ่งที่ได้จากวิชาที่ท่านสอนนั่นก็คือประสบการณ์จริงต่างแดนที่ท่านได้เล่าประกอบทฤษฎี ทำให้เห็นภาพและพอจะจินตนาการได้ แรงบันดาลใจที่ได้จากเรื่องเล่าของท่านเป็นแรงผลักดันสำคัญแรงหนึ่งที่ทำให้เด็กบ้านนอกอย่างผมได้เดินทางไกลมาจนถึงทุกวันนี้ เรื่องเล่าอเมริกาทำให้ผมฝันไปไกลจนสอบโทเฟลเพื่อพยายามสอบชิงทุนไปให้ได้เพื่อเล่าเรียนและเห็นบ้านเมืองตามที่ท่านได้เล่า ท่านสั่งสอนผมต่อหน้ารูปของท่านอาจารย์พูนพลตอนที่ผมได้รับทุนศ.พูนพลสองครั้ง ท่านเขียนจดหมายแนะนำตัวอันสละสลวยด้วยทักษะอันเป็นเลิศทางภาษาอังกฤษให้โดยผมรบกวนเพื่อนผม อ.ศราวุธ พงษ์ลี้รัตน์(หนุ่ย)เดินเรื่องให้ ในวันที่ผมสมัครทุนรัฐบาลเยอรมันเมื่อปี 2007 (แม้ว่าจะไม่ใช่อเมริกาก็ตามที ) จนทำให้ผมคนนี้ได้มีโอกาสเดินทางสู่โลกกว้าง ผมจะเดินทางต่อไปตามรอยที่ท่านอาจารย์ได้ทำไว้และจะทำมันให้ยิ่งๆขึ้นไปครับ คำสั่งสอนสุดท้ายของอาจารย์ที่ให้กับผมก็ในปี คศ.2007 ก่อนเดินทางไปเรียนเยอรมัน ผมโทรศัพท์ไปบอกว่าผมได้ทุนแล้วครับ อาจารย์ยินดีและบอกว่าเรียนให้จบเอกให้ได้นะ มาถึงตอนนี้ปี 2014 ผมก็ยังทำตามคำสั่งสอนของอาจารย์ไม่ได้ แต่อีกไม่กี่เดือนครับ ผมสัญญา!!!
คุณความดีที่ท่านทำอันประจักษ์ สั่งสอนหลักสว่างจิตศิษย์ทั่วหล้า
ยึดมั่นในอุดมการณ์ดั่งชีวา เปล่งเจิดจ้าในวงการภูมิศาสตร์ไทย
อันลูกศิษย์เหมือนลูกรักที่ท่านห่วง รักล้นทรวงส่งเสริมให้ใฝ่ศึกษา
หวังให้ศิษย์เก็บความรู้คู่ชีวา ถึงเวลาท่านจากไกลใจสบาย
ขอกำลังใจท่านอาจารย์เสน่ห์จงอยู่กับพวกเราตลอดไป ด้วยรักและเคารพครับ ...นัฐพล มหาวิค
